ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ ΘΥΜΗΘΗΚΑΝ ΤΟΝ ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΒΕΡΓΙΝΑΣ (20 χρόνια χωρίς το Μανόλη Ανδρόνικο) ....

Μελαχροινή Μαρτίδου (XRONOS GR)

-

Ο καθηγητής αρχαιολογίας με σπουδές φιλοσοφίας και αγάπη στην ποίηση και την ελληνική λογοτεχνία υπηρέτησε και ως καθηγητής στο Διδυμότειχο και συνεργάσθηκε με τον Γ. Μπακαλάκη

Ο Αντώνης Ιωαννίδης διπλωματούχος ξεναγός του υπ. Πολιτισμού παρουσίασε την Κυριακή στο Εθνολογικό μουσείο Αλεξανδρούπολης το έργο του και
μας ταξίδεψε διαδικτυακά στο ωραιότερο μουσείο της χώρας

Ο Μανόλης Ανδρόνικος διηγείται το χρονικό της ανακάλυψης του τάφου του Φιλίππου Β΄στη Βεργίνα:

…Πήρα το τσαπάκι της ανασκαφής, που έχω μαζί μου από το 1952, έσκυψα στο λάκκο και άρχισα να σκάβω με πείσμα και αγωνία το χώμα κάτω από το κλειδί της καμάρας. Ολόγυρα ήταν μαζεμένοι οι συνεργάτες μου. (…) Συνέχισα το σκάψιμο και σε λίγο ήμουν βέβαιος. Η πέτρα του δυτικού τοίχου ήταν στη θέση της, απείραχτη, στέρια. (…) -Είναι ασύλητος! Είναι κλειστός! Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά. Είχα λοιπόν βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο.

Εκείνη τη νύχτα -όπως και όλες τις επόμενες- στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ περισσότερο από δυο τρεις ώρες. Γύρω στις 12, τα μεσάνυχτα, πήρα το αυτοκίνητο και πήγα να βεβαιωθώ αν οι φύλακες ήταν στη θέση τους. Το ίδιο έγινε και στις 2 και στις 5 το πρωί.  Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν, μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη. Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα, είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας. 

Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς. Όλοι μας περιμέναμε να δούμε μέσα σ’ αυτήν τα καμένα οστά του νεκρού. Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος: πραγματικά μέσα στη λάρνακα υπήρχαν τα καμένα οστά. (…) Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά. Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα. 

Μπορώ να φέρω στη συνείδησή μου ολοκάθαρα την αντίδραση που δοκίμασα καθώς έλεγα μέσα μου: “Αν η υποψία που έχεις, πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο, είναι αληθινή -και η χρυσή λάρνακα ερχόταν να ενισχύσει την ορθότητα αυτής της υποψίας- κράτησες στα χέρια σου τη λάρνακα με τα οστά του. Είναι απίστευτη και φοβερή μια τέτοια σκέψη, που μοιάζει εντελώς εξωπραγματική”. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε. 

…αποσπάσματα από το βιβλίο του ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ “ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΒΕΡΓΙΝΑΣ” Εκδόσεις ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ

Φέτος κλείνουν 20 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Έλληνα αρχαιολόγου Μανόλη Ανδρόνικου, ο οποίος πέθανε 30 Μαρτίου 1992.Για την προσωπικότητά του, τις ανασκαφές την πορεία του στην ζωή το Εθνολογικό Μουσείο στην Αλεξανδρούπολη αφιέρωσε μια εξαιρετική εκδήλωση δείχνοντας έμπρακτα ότι η Θράκη κλείνει το γόνυ στον άνθρωπο που πραγματοποίησε πολλές ανασκαφικές έρευνες στη Βέροια, τη Νάουσα, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική, τη Θεσσαλονίκη, αλλά το κύριο ανασκαφικό του έργο συγκεντρώθηκε στη Βεργίνα, όπου ανέσκαψε το σημαντικότατο νεκροταφείο τύμβων των γεωμετρικών χρόνων και συνέχισε σε συνεργασία με τον Γ. Μπακαλάκη την ανασκαφή του ελληνιστικού ανακτόρου που είχε αρχίσει το 1937 ο Κ. Α. Ρωμαίος. Η κορυφαία στιγμή της καριέρας του θεωρείται η 8η Νοεμβρίου 1977, όταν στη Βεργίνα έφερε στο φως ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μνημεία, τον βασιλικό τάφο του Φιλίππου του Β΄, βασιλιά της Μακεδονίας. Ο τάφος ήταν ασύλητος με ανεκτίμητα ευρήματα. Αυτή ήταν και μία από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ομιλητής και ταξιδευτής με όλο το υλικό μέσα από προτζέκτορα ήταν ο διπλωματούχος ξεναγός Αντώνης Ιωαννίδης που μίλησε γλαφυρά στο κοινό αλλά και με στοιχεία στο «Χ» για το περιεχόμενο της διάλεξής του που είχε σαν στόχο να ξαναθυμίσει την πολύτιμη προσφορά του Μανόλη Ανδρόνικου και την ανάγκη να αναδείξει η Θράκη τον δικό της Ανδρόνικο που δεν είναι άλλος από τον Διαμαντή Τριαντάφυλλο και την ανακάλυψη του τύμβου της Μικρής Δοξιπάρας με τις ταφές στον Βόρειο Έβρο.

«Ο Μανόλης Ανδρόνικος πρώτη φορά που πήγε στην περιοχή της Βεργίνας ήταν το 1937 με τον καθηγητή του αρχαιολόγο κ. Ρωμαίο, ο οποίος  ήταν και ο πρώτος Έλληνας αρχαιολόγος που έκανε ανασκαφές στην Βεργίνα μετά τον Γάλλο αρχαιολόγο Χέζεϊ, στην συνέχεια ο Μανόλης Ανδρόνικος περνάει και από την Θράκη, κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί, έρχεται στο Διδυμότειχο το 1942 για ένα χρόνο, που ήταν καθηγητής σε σχολείο του Διδυμοτείχου και το 1942 κατά την διάρκεια του πολέμου φεύγει από το Διδυμότειχο και περνάει στην Ασιατική πλευρά, κάνει μια μεγάλη διαδρομή σε χώρες της Ανατολίας και επιστρέφει μετά την λήξη του πολέμου πάλι στην Ελλάδα. Το 1951 ξεκινάει και κάνει μια ανασκαφή στην περιοχή της Βεργίνας, το 1968 πάλι και μάλιστα στον μεγάλο Τύμβο που έχουν βρεθεί οι δύο βασιλικοί τάφοι, οι τέσσερις τάφοι – οι δύο ασύλητοι, ξεκινάει το 1968 να κάνει τις πρώτες ανασκαφικές τομές σε βάθος, αλλά ελλείψει χρημάτων σταματάει η ανασκαφή και οι μεγάλοι βασιλικοί τάφοι της μεγάλης τούμπας στην Βεργίνα ανακαλύπτονται το 1977. Η μεγάλη τούμπα αυτή έκρυβε πολλά μυστικά τα οποία για καλή μας τύχη δεν μπόρεσαν να τα βρουν οι πρώτοι αρχαιολόγοι που έκαναν την ανασκαφή, ο Γάλλος αρχαιολόγος Χέζεϊ, από ότι ενημερωνόμαστε από την ιστορία, επειδή υπάρχει ελονοσία στην περιοχή φεύγουν άρον-άρον χωρίς να ολοκληρώσουν την ανασκαφή τους. Καταλαβαίνετε ότι αν συνέχιζε η ανασκαφή θα έβρισκαν όλα αυτά τα ευρήματα και την Χρυσή Λάρνακα με το Χρυσό Στεφάνι του βασιλιά Φιλίππου και όλα αυτά και πολύ πιθανό σήμερα να τα βλέπαμε δίπλα στην Νίκη της Σαμοθράκης στο μουσείο του Λούβρου, οπότε τον Νοέμβριο του 1977, γίνεται αυτή η μεγάλη ανακάλυψη στον μεγάλο τύμβο, πέρα από τους μικρούς τάφους απλών μακεδόνων πολιτών, βρέθηκαν τέσσερις τάφοι, δύο συλημένοι και δύο ασύλητοι, ένας τάφος με τους ελεύθερους κίονες, ένας κιβωτιόσχημος τάφος, ο περίφημος τάφος της Περσεφόνης με μια πάρα πολύ σπάνια τοιχογραφία στο εσωτερικό του, με την περίφημη αρπαγή της Περσεφόνης και οι δύο μεγάλοι βασιλικοί τάφοι Μακεδονικού τύπου, ο τάφος του Φιλίππου και ο τάφος του Πρίγκιπα που εικάζεται ότι είναι ο γιός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Αλέξανδρος ο 4ος. 

Καταλαβαίνετε το σοκ και το δέος που έπαθε ο Ανδρόνικος και οι συνεργάτες του την στιγμή που βρήκαν ασύλητα αυτά τα μνημεία και μάλιστα έχει γράψει χαρακτηριστικά ένα βιβλίο με τίτλο «το χρονικό της Βεργίνας» ότι «την στιγμή που έπιασα στα χέρια μου την χρυσή λάρνακα δεν το πολυκατάλαβα, αλλά στην συνέχεια μόλις συνειδητοποίησα ότι αν η χρονολογία ήταν τελικά σωστή όπως υπολογίζαμε και αν όλα ήταν όπως τα υπολογίζαμε είχα πιάσει στα χέρια μου τα οστά του Φιλίππου, ήταν τρομακτικό, αδύνατο να το αντέξει ο νους μου». 

Αυτός ο κορυφαίος Έλληνας αρχαιολόγος είχε προσκαλεστεί από διάφορα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο για διάφορες διαλέξεις και μάλιστα θεωρείται και μια από τις κορυφαίες ανακαλύψεις του περασμένου αιώνα και μάλιστα η ανακάλυψη του άλλαξε και πολλά άλλα δεδομένα, γνωρίζαμε ότι η πρώτη πρωτεύουσα της Μακεδονίας, οι Αιγές, ήταν στην Έδεσσα και πλέον με τα νέα ανασκαφικά δεδομένα μεταφέρεται η νέα πρωτεύουσα της Μακεδονίας στην περιοχή της Βεργίνας, όπου ορίζονται ως οι αρχαίες Αιγές. Ο Έλληνας αρχαιολόγος Μανώλης Ανδρόνικος πείσθηκε ότι ένας λοφίσκος που λεγόταν "η Μεγάλη Τούμπα" έκρυβε τους τάφους Μακεδόνων Βασιλέων, ανακάλυψε τέσσερα θαμμένα ταφικά δωμάτια τα οποία ήταν ανέγγιχτα από τυμβωρύχους. Η λάρνακα στην οποία ο Ανδρόνικος ταυτοποίησε τα απομεινάρια του σώματος του Φιλίππου Β, έχει στο πάνω μέρος της τον Ήλιο της Βεργίνας ο οποίος υιοθετήθηκε ως σύμβολο της ελληνικής Μακεδονίας. Ο Ήλιος υπήρξε σημείο διεθνούς αντιπαράθεσης το 1992, όταν το νεοϊδρυθέν κράτος της Π.Γ.Δ.Μ. τον χρησιμοποίησε ως σύμβολό του πάνω στην σημαία του. 

Όμως η ελληνική κυβέρνηση λέγοντας ότι το σύμβολο βρέθηκε σε αρχαίο μνημείο εντός του ελλαδικού χώρου υποχρέωσε το 1995 την κυβέρνηση της Π.Γ.Δ.Μ. να τον απομακρύνει από την σημαία. Μεγάλη ποσότητα έργων τέχνης ήρθαν στο φως από τους τάφους, πολλά από χρυσό, συμπεριλαμβανομένης και της λάρνακας με τα αποτεφρωμένα απομεινάρια του Φιλίππου Β και το χρυσό του στεφάνι δρυός. Τα ευρήματα βρίσκονται από το 2000 στο μουσείο του αρχαιολογικού χώρου το οποίο βρίσκεται μέσα στο λοφίσκο ενώ το 1996 η UNESCO ανακοίνωσε την προσθήκη του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών, στον κατάλογο με τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Ο κ. Ιωαννίδης εκφράζει την γνώμη ότι σήμερα το μουσείο της Βεργίνας είναι ένα από τα καλύτερα μουσεία που έχουμε στην Ευρώπη, είναι στο χώρο που έχουν βρεθεί τα ευρήματα, η έκθεση του μουσείου στηρίζεται στον τίτλο «η ανασκαφική σκαπάνη έφερε στο φως» και για τον λόγο στηρίζεται στην αντίθεση του φωτός και του σκοταδιού. Φως που συμβολίζει την λάμψη του Μακεδόνα Βασιλέα και την λάμψη των πολλών χρυσών και ασημένιων κτερισμάτων και σκοτάδι που υποδηλώνει τον κάτω κόσμο, την υγρασία, τον νεκρό, είναι αυτή η αντίθεση γι’ αυτό υπάρχει πολύ σκοτάδι μέσα στο μουσείο και φωτίζονται μόνο τα ευρήματα και οι τάφοι με τις πολύ ωραίες τοιχογραφίες».

Μελαχροινή Μαρτίδου (XRONOS GR)